Το Σπήλαιο Πεντέλης ή Σπήλαιο Αμώμων ή Σπήλαιο Νταβέλη βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του όρους Πεντέλη, στην Αττική και σε υψόμετρο 700 μ., βορειοανατολικά τουλεκανοπεδίου Αττικής. Είναι γνωστό από τη συσχέτισή του με τον λήσταρχο του 19ου αι., Χρήστο Νταβέλη, η οποία όμως αμφισβητείται.Η σπηλιά αρχικά δεν είχε κάποια δίοδο προς τον εξωτερικό χώρο του βουνού.Το εσωτερικό της σπηλιάς ανακαλύφθηκε από τους αρχαίους Έλληνες όταν λάξευσαν το βουνό για την παραγωγή του πεντελικού μαρμάρου. Στην αρχαιότητα υπήρξε ιερό του Πανός, ενώ κατά τους βυζαντινούς χρόνους αποτέλεσε ησυχαστήριο μοναχών που είχαν εγκατασταθεί σχεδόν σε όλη τη Πεντέλη, των λεγομένων "Αμώμων" απ' όπου και έλαβε το όνομά του. Στους νεότερους χρόνους κατά τη παράδοση φέρεται να αποτελούσε κρησφύγετο του λήσταρχου Νταβέλη απ' όπου και το επικρατέστερο όνομα του σπηλαίου, αν και ποτέ δεν αποδείχθηκε κάτι τέτοιο.Το σπήλαιο αυτό εξερευνήθηκε πλήρως από το ζεύγος των Ελλήνων σπηλαιολόγων Ιωάννη κα Άννας Πετρόχειλου. Η είσοδός του είναι αρκετά μεγαλοπρεπής. Μετά την είσοδο ακολουθεί ένας πελώριος θάλαμος κατηφορικός μήκους 112 μέτρων και μέγιστου πλάτους 40 μέτρων. Στο μέσον του θαλάμου αυτού υπήρχε κατακόρυφο βάραθρο 15 μέτρων. Επίσης στο χαμηλότερο σημείο του θαλάμου, προς το τέλος του, υφίστατο και έτερο βάραθρο με ελικοειδές επικίνδυνο πέρασμα, βάθους περίπου 10 μέτρων. Τέλος, κάπου στο αριστερό τοίχωμα της σπηλιάς,υπάρχει πέρασμα που οδηγεί σε μια μικρή εδαφική κοιλότητα με νερό, τη "λίμνη των νυμφών".Η σπηλιά και ο χώρος γύρω από αυτή υπέστησαν, κατά τις δεκαετίες 1970 και 1980, μεγάλες παρεμβάσεις λόγω έργων που εκτελούσε τότε το Υπουργείο Άμυνας οι οποίες αλλοίωσαν τόσο το εσωτερικό της όσο και τον περιβάλλοντα χώρο, προκαλώντας ρηγματώσεις στα παρεκκλήσια του Αγίου Σπυρίδωνα και Αγίου Νικολάο]. Σύμφωνα με τον Γιώργο Μπαλάνο ("Πέρα από το αίνιγμα της Πεντέλης", εκδόσεις locus7) οι εργασίες διήρκεσαν την περίοδο 1977-1983, με τη χρήση βαρέων μηχανημάτων, εκρηκτικών υλών κλπ.Παρόλα τα παράπονα για την καταστροφή ενός χώρου αρχαιολογικής σημασίας, δεν μπορούσε να βρεθεί ποιος ήταν πίσω από τις εργασίες αυτές ή γιατί γίνονται. Το σπήλαιο Νταβέλη δεν έχει δοθει σε τουριστική εκμετάλλευση.Στη σημερινή είσοδο της σπηλιάς, βρίσκονται δύο ναΰδρια. Το νότιο εκκλησάκι, αφιερωμένο στον Άγιο Σπυρίδωνα,είναι λαξευμένο κυριολεκτικά μέσα στο βράχο, ενώ στην αριστερή και εξωτερική πλευρά, το βόρειο παρεκκλήσιο τιμάται στο όνομα του Αγίου Νικολάου. Οι δύο είσοδοι στη βόρεια πλευρά δείχνουν ότι επρόκειτο για πέρασμα.Οι ναΐσκοι έχουν αναστηλωθεί, μετά τις ζημιές που προκλήθηκαν από τις εργασίες των προηγούμενων δεκαετιών.Το εκκλησάκι του Αγ. Σπυρίδωνα είναι το παλαιότερο από τα δύο, χρονολογούμενο στο 10ο ή 11ο αι. μ.Χ. και φέρει στη νότια πλευρά του χαράγματα με μορφές αγγέλων, σταυρών και αετών. Το εκκλησάκι του Αγ. Νικολάου είναι κάπως μεταγενέστερο. Η ύπαρξη δύο μικρών κρυπτών στο δάπεδό του και μιας ταφικής λάρνακας υποδηλώνουν πως το ναΐδριο αυτό είχε ταφικό χαρακτήρα Γενικά, σπαράγματα τοιχογραφιών βρίσκονται και στα δύο εκκλησάκια και, σύμφωνα με επιγραφή στον τρούλο του Αγ. Νικολάου, χρονολογούνται στο 1234 ή 1235 μ.Χ. Η πολύ γνωστή τοιχογραφία με ανδρική μορφή και επιγραφή Ο ΑΘΗΝΩΝ ΜΙΧΑΗΛ, η οποία θεωρείται ότι αποδίδει τον μητροπολίτη Αθηνών Μιχαήλ Χωνιάτη βρισκόταν στον Αγ. Σπυρίδωνα. Σήμερα έχει αποτειχιστεί και μεταφερθεί στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, όπως και ο τρούλος του Αγ. Νικολάου όπου απεικονίζεται ο Χριστός Παντοκράτορας καθώς και η τοιχογραφία της Αγίας Αικατερίνης, ντυμένης με βασιλική στολή, η οποία έχει αποτειχιστεί επίσης από τον Αγ. Νικόλαο.
Δες φωτογραφίες ΕΔΩ
https://youtu.be/l0k23QR6pgc βιντεο