Μερικά χιλιόμετρα Β.Δ. του Άβαντα, σχεδόν δίπλα στη σιδηροδρομική γραμμή Αλεξανδρουπόλεως – Κομοτηνής και πριν από τα ορυχεία της Κίρκης, υπάρχει ένα σπήλαιο, μέσα στο οποίο διαμορφώνεται ένα παλαιό ασκητήριο με τοιχογραφίες. Το σπήλαιο αυτό βρίσκεται στον δρόμο που ακολουθούσαν οι πεζοί ταξιδιώτες κατά τη βυζαντινή και τη οθωμανική περίοδο κατευθυνόμενοι από το Δέλτα του Έβρου προς την Γρατιανούπολη και τα Κουμουτζηνά (Κομοτηνή) και μερικά χιλιόμετρα μετά από τα γνωστά βυζαντινά φρούρια του Ποταμού και του Άβαντα. Το σπήλαιο αυτό είναι γνωστό στους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής ως ο Βραχώδης ναός των Αγίων Θεοδώρων.
Η ακριβής θέση του Ναού είναι στη περιοχή Ζωναίου όρους, στη κοιλάδα του ποταμού «Ειρήνης ρέμα» που βρίσκεται κοντά και στα Ανατολικά της Αλεξανδρούπολης και κινείται με κατεύθυνση B.Δ. – Ν.Α. για να εκβάλλει στο Θρακικό Πέλαγος (στη περιοχή Μαϊστρου). Στη σχηματιζόμενη από τον ποταμό Ειρήνης κοιλάδα περνά και η σιδηροδρομική γραμμή, σχεδόν δίπλα από το ποτάμι και κάτω από το σπήλαιο και ένθεν και ένθεν βρίσκονται πολλά άλλα σπήλαια! Σε ένα από αυτά τα σπήλαια είναι και το παρεκκλήσι των Αγίων Θεοδώρων με τοιχογραφίες που χρονολογούνται από τον 11ο και 13ο αιώνα. Το σπήλαιο των Αγίων Θεοδώρων είναι διαμορφωμένο σε ναΐδριο με την προσθήκη χτιστού τέμπλου και με την τοιχογράφηση των επιφανειών του βράχου, θυμίζοντας τις σπηλαιώδεις εκκλησίες της Καππαδοκίας. Oι τοίχοι και το εικονοστάσιο είναι πλούσια διακοσμημένοι με βυζαντινές τοιχογραφίες που πρέπει να έχουν γίνει σε δύο φάσεις. Η πρώτη χρονολογείται στα τέλη του 11ου αιώνα και ανήκει στη λεγόμενη «μοναστική» τεχνοτροπία, η δεύτερη στη στροφή του 12ου με τον 13ο αιώνα και διακρίνεται από τα χαρακτηριστικά της λεγόμενης «μεταβατικής εποχής». Η τέχνη τους αντανακλά τη μεγάλη παράδοση των αγιογραφιών της Κωνσταντινούπολης.
ΠΗΓΕΣ: